કાવ્યકોડિયાં

કોડિયું ભલેને નાનું હું
રહેતું સદાયે ઝગમગતું,
સૂરજ પાસેથી શીખ સૌને મળે છે,
પથદર્શક બનનારે બળવું પડે છે.
***

ઐસી વાણી બોલિયે,
મન કા આપા ખોય,
ઔરન કો શીતલ કરે,
આપહુ શીતલ હોય.
***
ગરીબ કો મત સતા જાલિમ,
ગરીબ રો દેગા,
સુનેગા ઉસકા માલિક તો 
દોનોં જહાં સે ખો દેગા.
***
વ્યક્તિ મટી બનું વિશ્વમાનવી,

માથે ધરું ધૂળ વસુન્ધરાની.

***

બાળક્ને જોઇ જે રીઝે,

         રીઝે બાળક જોઇ જેને,

વત્સલ મૂરત,સ્નેહલ સૂરત,

         હ્રદય હ્રદયનાં વંદન તેને.

***

સ્વતંત્ર પ્રકૃતિ તમામ,

એક માનવી જ કાં ગુલામ ?

***

મોટાઓની અલ્પતા જોઇ થાક્યો,

નાનાની મોટાઇ જોઇ જીવું છું.

***

મારી ન્યૂનતા ના નડી તને,

તારી પૂર્ણતા ગૈ અડી મને.

(ઉપરોક્ત પાંચ કાવ્ય કોડિયાં "ઉમાશંકર જોશી" નાં છે.)  
***
જલાવી જાતને ધૂપ સુવાસિત બધું કરે,
ઘસીને જાતને સંતો અન્યને સુખિયાં કરે.
***
કરીએ સંપ કુંટુંબમાં, શત્રુથી શું થાય ?
ઝાડ ટકે છે ઝુંડમાં, એકલ ઊડી જાય. 
***
ખૂંદી ખમે માતા પ્રથમી,
વાઢી ખમે વનરાઇ,
કઠણ વચન સાધુડાં ખમે,
નીર તો સાયરમાં સમાઇ. 
( કઠીન શબ્દાર્થ: પ્રથમી-પૃથ્વી,સાયર-દરિયો)

 

 

 

 

 

 

 

 

 ***
શહેરોમાં રહે છે,
જંગલોમાં જાય છે રસ્તો,
કહીં સંસાર માંડે,
ક્યાંક સાધુ થાય છે રસ્તો !
***
નથી જોતા મુસાફર એકબીજાને નથી જોતા,
નજરને શું થયું છે કે ફક્ત દેખાય છે રસ્તો !
***
નથી એક માનવી પાસે 
બીજો માનવ હજી પહોંચ્યો,
'અનિલ' મેં સાંભળ્યું છે,
ક્યારનો બંધાય છે રસ્તો !
(ઉપરોક્ત ત્રણે ય શેર રતિલાલ 'અનિલ'  નાં છે.) 

***
આ ડાળ ડાળ જાણે કે રસ્તા વસંતના,
ફૂલો એ બીજું કૈં નથી,પગલાં વસંતનાં !
***
ઊડી રહ્યાં છે યાદનાં અબીલ ને ગુલાલ,
હૈયે થયા છે આજ તો છાંટા વસંતના !
***
ફાંટુ ભરીને સોનું સૂરજનું ભરો હવે,
પાછા ફરી ન આવશે તડકા વસંતના !
(ઉપરોક્ત ત્રણે ય શેર "મનોજ ખંડેરિયા" નાં છે.)  
***
શાંત એ તોફાન દુનિયાએ કદી જોયું નથી,
આંખડી વરસી રહે ને કોઇ ભીંજાયા કરે.
***
જિંદગીનો  એ જ સાચેસાચ પડઘો છે 'ગની',
હોય ના વ્યક્તિ,ને એનું નામ બોલાયા કરે.
(ઉપરોક્ત બન્ને શેર "ગની દહીંવાલા" નાં છે.)  
***
વતનની ધૂળથી માથું ભરી લઉ,આદિલ,
અરે ! આ ધૂળ પછી ઉમ્રભર મળે ન મળે.
***
ભરી લો શ્વાસમાં એની સુગંધનો દરિયો,
પછી આ માટીની ભીની અસર મળે ન મળે.
***
પરિચિતોને ધરાઇને જોઇ લેવા દો,
આ હસતા ચહેરા,આ મીઠી નજર મળે ન મળે.
(ઉપરોક્ત ત્રણે ય શેર "આદિલ મનસૂરી" નાં છે.)  
*** 
શબનાં સરઘસ નીકળે,નહીં લે જીવતાં કેરી ભાળ;
પૂતળાં કેરી પૂજા થાય, ને માનવ ઠેબાં ખાય !
***
વિદ્યા પુસ્તકમાં અને પર કબજામાં ધન;
ભીડ પડે કામ ન આવે,એ વિદ્યા ને ધન !
***
ઊગે કમળ પંકમાં,તદપિ દેવશિરે ચડે;
નહિ કુળથી કિન્તુ મૂલ્ય મૂલવાય ગુણો વડે.
***
સંપત ગઇ તે સાંપડે,ગયાં વળે છે વહાણ;
ગત અવસર આવે નહીં, ગયા ન આવે પ્રાણ.
***

કદમ અસ્થિર હો એને કદી રસ્તો નથી જડતો;

અડગ મનના મુસાફરને હિમાલય પણ નથી નડતો.

***

પૈસા અને પદવીનો, વિશેષ શો વિશ્વાસ;

રાવણ કેરી રિદ્ધિ પણ પળમાં પામી નાશ.

***

હૈયે વડવાનલ જલે, તો યે સાગર ગાય;

હસી જાણે ‘જગઝેર’ પી, સન્ત તે કહેવાય.

***

સફળતા જિંદગીની હસ્તરેખામાં નથી હોતી;

ચણાયેલી ઇમારત એના નકશામાં નથી હોતી.

***

પ્રભુએ તો સરજેલું છે સુખ.

મન મનનું ખોળી લે છે દુ:ખ.

***

પડશું અનેકવાર, પણ કિસ્મત બની જશે;

સાચી દિશાનો પંથ છે, ઠોકરની આસપાસ.

***

વિદ્યા વપરાતી ભલી,વહેતાં ભલાં નવાણ;

અણછેડ્યા મૂરખા ભલા, છેડ્યા ભલા સુજાણ.
***
આપણે
સાથે ન હોઇએ
ત્યારે કાળ કાચબો
અને
સાથે હોઇએ
ત્યારે કાળ હરણ
હજી પણ આપણને
અને કાળને શું સબંધ છે
એની પડતી નથી સમજણ.
***
ઝાડને તું પથ્થર કાં મારે ?
પથ્થરના ઘાવ બધા ઝીલીને ઝાડ
ડાળ ફેલાવી તોય આવકારે.
***

ઝાડથી વછોયું એક પાંદડુંય પાણીમાં

ડૂબેલી કીડીને તારે

ઝાડને તું પથ્થર કાં મારે ?

***

કોકનાં તે વેણને વીણી વીણીને, 
વીરા ! ઉછી-ઉધારાં ન કરીએ,

હૈયે ઊગે એવી હૈયાની વાતને 
ફૂલ જેમ ફોરમતી ધરીએ.

***

પોતાની વાંસળી પોતે બજાવીએ ને

                    રેલાવી દઇએ સૂર,

ઝીલનારું એને ઝીલી લેશે,ભલે

                    પાસે જ હોય કે દૂર.

***

ઝાકળમાં આખું આકાશ, આકાશ આખું તૂટી પડ્યું,

દરિયાની ભૂરી ખારાશ, આંસુ એક ખૂટી પડ્યું !

***

રૂપથી તને વશ કરું નહીં, પ્રેમથી કરું વશ,

હાથથી તારાં દ્વાર ના ખોલું, ગીતથી ખોલું બસ.

***

સૂરજને ગુડ મોર્નિંગ કહેવાનું શીખો

          ને ઝૂકીને ચાંદને સલામ ભરો,

બીજાં તો કામ કરે ઉપરવાળો

        તમે માણસને ચાહવાનું કામ કરો.

***

વિધાતાએ બધી યોજના ઘડી કાઢી છે,

રડવા માટે આંખ અને ખૂબ લાંબી રાત આપી છે.

***

દીકરી જાતા એમ લાગતું

ગયો ગોખથી દીવો

નૈં સંધાય હવે આ ફળીયું

ગમે એટલું સીવો.

***

જાન વળાવી પાછો વળતો દીવડો થરથર કંપે,

ખડકી પાસે ઊભો રહીને અજવાળાને ઝંખે.

***

તેરે જીવનમેં ખુશિયૉં કી સોગાત આયેગી,

લે જા મૉં કી દુવાએં તેરે કામ આયેગી.

***
સૂર સઘળા આનંદના ને આનંદ-આનંદ આઠે પ્હોર
હોઠો પર ગીતો આનંદના, આનંદ વધતો ચારેકોર

*** 
કાનજી મારા કાંઇ ન જાણે કેમ થયો કલશોર રે 

આતો રાધાજીનાં રૂંવે રૂંવે ટહુકી ઊઠ્યાં મોર રે
*** 
ગોપીઓનો  સાચો  સાથી, રાધાનો  પરવાનો  છે 

બંસી પાછળ પૂરો પાગલ,મોરપિચ્છનો દિવાનો છે
*** 
ચો તરફ અંધાર છે તો શું થયું ? 

ભીતરે દીવો કરીને નીકળ્યા
*** 
ખાદીની સાચી કિંમત તો 

ગાંધીજીની તકલી જાણે 

એનાં પ્યાદાં હારે 

ત્યારે ઇશ્વર બાજી બદલી જાણે
*** 
છીછરાં નીરમાં હોય શું ના’વું ? 
તરવા તો મઝધારે જાવું 
ઓર ગાણામાં હોય શું ગાવું ?  
ગીત ગાવું તો પ્રીતનું ગાવું
*** 
વિશ્વ આખાની વચ્ચે હું ઊભો રહ્યો 
તો ય ઘેરી વળી હદ મને ગામની
***
ગમતું મળે તો અલ્યા, ગુંજે ન ભરીએ
ને ગમતાનો કરીએ ગુલાલ !
***
મને આ જોઇને હસવું હજારો વાર આવે છે,
પ્રભુ, તારા બનાવેલા તને આજે બનાવે છે.
***
જ્યાં જ્યાં વસે એક ગુજરાતી,
ત્યાં ત્યાં સદાકાળ ગુજરાત,
જ્યાં જ્યાં બોલાતી ગુજરાતી,
ત્યાં ત્યાં ગુર્જરીની મહોલાત !
***
છે ગરીબોના કુબામાં તેલનું ટીપુંય દોહ્યલું,
ને શ્રીમંતોની કબર પર ઘીના દીવા થાય છે.
***
સરવાળો સતકર્મનો, ગુણનો ગુણાકાર,
બાદબાકી બુરાઇની, ભ્રમનો ભાગાકાર.
***
ભાષાને શું વળગે ભૂર,
રણમાં જે જીતે તે શૂર.
***

Go To વિચાર કોડિયાં>>>

અહીં સમયાંતરે અન્ય કાવ્ય કોડિયાં મુકાયા કરશે. મુલાકાત લેતા રહેશો.